start a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z
HSTotaal woordenlijst:
van tabelcijfers tot typometer.
Verklaringen van communicatiebegrippen, design dialect, reclametaal, ontwerpwoorden, vormgeversjargon, typografische vaktaal, dtp-kreten, grafische uitdrukkingen, drukkerslatijn, papiertermen en van enige creatieve wartaal.
t
tabelcijfers
cijfers die allemaal even breed en even hoog zijn, in tegenstelling tot mediaevalcijfers die een wisselende breedte en hoogte hebben. Tabelcijfers zijn nodig om cijfers in opsommingen tabellen (bijvoorbeeld jaarverslagen) recht onder elkaar te krijgen. Tabelcijfers zijn even hoog zodat ze naast elkaar in de cijferkolom zorgen voor een rustig leesbeeld. Mediaevalcijfers zijn wisselend van breedte en hoogte en passen daarom beter in gewone tekstregels.
tabelwit
metalen werkmateriaal van de handzetter voor het samenstellen van zetwerk voor hoogdrukvormen. Tabelwit behoort tot de lager liggende, niet-drukkende delen in een hoogdrukvorm dat wordt gebruikt om de hoger liggende, drukkende delen - letters, lijnen en clichés - in positie te brengen en te houden. Tabelwit - het woord zegt het al - is vanwege het compacte, vaak vierkante formaat zeer geschikt om tabellen op te bouwen, waarin witruimten in smalle kolommen moet worden vol gebouwd. Tabelwit is een formaat tussen twee andere formaten wit in: het is groter dan de reglet en kleiner dan holwit.
tampondruk
pad printing, een druktechniek waarbij het drukkende beeld verdiept in een metaalplaat ligt, gevuld wordt met inkt die met een gladde, elastische, tamponvormige stempel van siliconenrubber uit de vorm wordt getrokken en wordt overgedragen op een vaak ruimtelijk object. Het belangrijke voordeel is de tampon die zich makkelijk vormt naar het te bedrukken object. De zeer flexibele tamponstempel leent zich bij uitstek voor het bedrukken van niet vlakke en niet gladde oppervlakken, rond, bol, hol en ruw, zoals golfballen, usb-sticks, pennen, servies.
TCF
Total Chlorine Free, totaal chloorvrij papier, papier dat zonder chloor of chloorverbindingen, maar met zuurstof, waterstofperoxide en ozon wordt gebleekt.
teasermailing
een teaser is een boodschap zonder inhoud, een vorm van reclame, een bericht - per post, of als e-mailing - die nog niet de uiteindelijke boodschap bevat maar een vorm van vooraankondiging is en bedoeld is om de belangstelling te wekken van de geadresseerde, te prikkelen en nieuwsgierig te maken, zodat de ontvanger uit ziet naar het vervolg.
tekendriehoek
plat doorzichtig kunststof tekengereedschap, in combinatie met een tekenhaak en tekenbord te gebruiken voor het handmatig tekenen van schuine lijnen in een vaste hoek, een driehoek met een hoek van 90 graden en twee hoeken van 45 graden of een tekendriehoek met vaste hoeken van 90, 60 en 30 graden.
tekenhaak
houten of kunststof lat met een zeer nauwkeurig gemonteerd dwars uiteinde, dat onder een hoek van 90 graden langs een tekenbord kan bewegen en is bedoeld voor het tekenen van haakse en horizontale lijnen. In combinatie met een tekendriehoek kunnen ook schuine lijnen worden getekend.
tekenmachine
gereedschap voor het tekenen van schuine lijnen, gemonteerd op een tekentafel of tekenschot van het formaat A0 (841 × 1189 mm) of groter (2A0) en bestaande uit twee haaks op elkaar staande linialen en een gradenverstelmechanisme, waardoor de linialen in elk gewenste hoek kunnen worden geplaatst.
tekenplank
schuin oplopend beukenhouten bord - formaat 50 x 70 cm, met aan een zijde een haakse hoek die versterkt is met een stalen rei, dat als opzetstuk op tafel kan worden gezet en samen met de tekenhaak en de tekendriehoeken als werkplek dient voor het maken van reproductietekeningen (werktekeningen) voor reproductiedoeleinden in de fase van voorbereiding van drukwerk.
Teletekst
een tekstinformatievoorziening via televisietechniek - het signaal wordt met de gewone televisie-uitzending meegezonden en kan op ieder televisietoestel gezien worden. Teletekst is aanvankelijk primair bedoeld voor programmaondertiteling voor doven en slechthorenden. Teletekst wordt in Nederland sinds 1 april 1980 verzorgd door de NOS. De bedenkers van deze eenvoudige informatievoorziening is de BBC die in 1972 startte met CeeFax, tot 2012. Het einde van Teletekst in Nederland is nog niet in zicht. In 2015 keken nog bijna 4 miljoen Nederlanders dagelijks op Teletekst.
testimonial
een bepaalde communicatie-uiting waarbij een persoon - een deskundige of een willekeurig persoon de lezer nadrukkelijk aanspreekt - een enthousiaste verklaring aflegt of een voorkeur uitspreekt voor een product of dienst.
themareclame
reclame die gericht is op het verhogen van naamsbekendheid, van het imago en van de omzet. Themareclame is het thematisch, gestructureerd en op lange termijn communiceren van een boodschap die in een enkele themaregel is verpakt: "Even Apeldoorn bellen". Andere voorbeelden van themareclame zijn Sinterklaas (speelgoedwinkels) en Kerst (supermarkten).
thermal transfer printing
een thermische printtechniek waarbij door verhitting van een printkop inkt van een inktlint op het te bedrukken papier wordt overgebracht. Met deze techniek kan er geprint worden op gewoon papier en op synthetische materialen, zoals polyethyleen, polypropyleen, vinyl, polyester. Deze printmethode wordt gebruikt in lastige omstandigheden, zoals in buitensituaties, opslagplaatsen of in extreme productieomgevingen, zoals de chemie. In tegenstelling tot thermografisch printen is bij thermal transfer printing een inktlint nodig. Maar de afdrukken zijn dan ook van een veel betere kwaliteit en geschikt om langere tijd te bewaren omdat de afdruk nauwelijks verkleurt.
thermodruk
thermografisch drukken, thermografie, reliëfdruk, paramount, een druktechniek met een sterk opdikkend effect van drukinkt, waarbij de drukkende delen op het papier komen te liggen. Drukwerk met nog natte drukinkt wordt met harspoeder bestrooid waardoor deze achterblijft op de natte inkt en direct door de oven wordt gevoerd waarin het poeder sterk opzwelt in de kleur van de drukinkt. Alle kleuren (alle PMS-kleuren) zijn mogelijk. Ook geschikt voor fijne teksten en logo’s.
thermografie
thermoprinten, printtechniek en druktechniek waarbij warmte een rol speelt bij het genereren van het beeld. Er zijn twee vormen van thermografie: direct thermal (thermografisch printen) en thermal transfer. Direct Thermografisch printen is een techniek waarbij papier is voorzien van een thermische, warmtegevoelige laag, waarbij het beeld wordt gevormd bij verhitting. Thermal Transfer is een printtechniek waarbij door verhitting van de printkop, inkt van een inktlint op het te bedrukken materiaal wordt overgebracht.
thermografisch printen
direct thermal, thermisch printen, een printtechniek waarbij het papier voorzien is van een thermische laag, een materiaal dat van kleur verandert – donkerder wordt - bij verhitting. Deze techniek wordt gebruikt bij faxmachines, kassabonnen en etiketten. Omdat het thermische papier gevoelig is voor warmte en licht, verkleuren de afdrukken door zonnestralen (ultraviolette stralen) en warmte en zijn ze daarom minder geschikt voor langdurig gebruik of als archiefstuk voor administraties.
thermo inkt
thermische inkt, speciale zeefdrukinkt die reageert op temperatuurverandering, drukwerk verandert van kleur of wordt transparant bij bepaalde verhoging op verlaging van de temperatuur tussen -10 graden en +65 graden. Afbeeldingen of teksten verschijnen of verdwijnen zodra het product een bepaalde temperatuur bereikt. Afbeeldingen of teksten kunnen desgewenst wegblijven of juist weer terugkomen. De inkt is verkrijgbaar in meerdere kleuren. Wordt toegepast voor reclamedoeleinden, maar ook voor beveiligd drukwerk bij het tegengaan van vervalsingen.
tiff
Tagged Image File Format, een bestandsformaat dat niet wordt gecomprimeerd en waar geen sprake is van kwaliteitsverlies, dus vooral geschikt voor het opslaan van originele foto’s.
Toonwaarde, het vloeiende onderscheid in kleurnuances tussen de lichtste en donkerste partij in halftoonmodellen.
tijdschrift
periodiek, tijdschrift of magazine, een periodieke, regelmatig te verschijnen, oorspronkelijk op papier gedrukte, maar ook een bijvoorbeeld per e-mail te verzenden digitale uitgave, een gebundelde verzameling artikelen, interviews, foto’s, columns - en advertenties, geschreven, vormgegeven, gedrukt en verspreid onder regie van een uitgever die met dat ene tijdschrift een specifieke doelgroep bediend: wetenschappers, autofanaten, kinderen, voetballiefhebbers. Met wetenschappelijke tijdschriften, autobladen, de Donald Duck, voetbalbladen en vaktijdschriften. Uitgevers werken met een redactiestatuut die een bepaalde mate van onafhankelijk bevorderen. Bedrijfsbladen - corporate magazines, relatiemagazines - streven niet naar een veronderstelde onafhankelijkheid en zijn geschreven, vormgegeven, gedrukt en verspreid door het bedrijf - een organisatie, bedrijf of instelling - om onder eigen regie interne - medewerkers - of externe doelgroepen - klanten, leveranciers, prospects - te informeren, met als doel een relatie aan te gaan, te verdiepen en te versterken, uit te laten groeien tot naar zelfs maximaal een partnership. De inzet van een bedrijfsblad wordt een investering genoemd - een kostenpost die zich terugbetaald - het onafhankelijke tijdschrift wordt betaald via advertenties, via de losse verkoop en door abonneehouders. Tijdschriften verschijnen regelmatig maar met een wisselende frequentie: bijvoorbeeld wekelijks, tweewekelijks, maandelijks of vier maal per jaar. Eenvoudige, gedrukte bedrijfsbladen hebben een omvang van minimaal acht pagina’s A4; het meest efficiënte formaat op een drukpers, en geniet gebrocheerd. Maar er zijn omvangrijke bladen die zijn uitgedost als een glossy; afwijkend formaat, gelakt omslag, tot 200 pagina’s dik, sterk vormgegeven en ondersteund met hoogwaardige fotografie en illustraties. Inmiddels hebben veel tijdschriften een webversie van het blad, een website. De opkomst van deze webversies is eigenlijk te laat ingezet; tijdens een moeilijke periode die de tijdschriften doormaakten en abonnees vanwege de kosten geen belangstelling hadden om een abonnement aan te gaan. Uit onderzoek uit 2015 blijkt dat Nederlanders nog slechts gemiddeld 37 minuten per dag lezen (scherm en papier), waarvan minuten in een tijdschrift. En 19% van de tijdschriftabonnees leest het blad digitaal.
tilde ~
leesteken boven een letter, kronkeltje, boogje, ringeltje, slangetje, wordt uitgesproken als nj (mañana).
titelpagina
de pagina van een boek met titel, auteur, uitgever, de derde pagina van het binnenwerk. De tweede pagina is doorgaans de colofonpagina.
toestellen
het opheffen van ongelijke drukspanning in een hoogdrukvorm, door onder de legger van een boekdrukpers een of meerdere lagen dun vloeipapier, toestelvloei, aan te brengen.
tonen
een ongewenst verschijnsel op de offsetpers vanwege een verkeerde inkt-vochtbalans, waarbij de niet-drukkende delen van een offsetplaat inkt aannemen, mee gaan drukken en de afdruk vervuilen op ongewenste plaatsen.
toonbankdisplay
een vorm van productpresentatie, een compacte en uitnodigende display die op de toonbank in een winkel kan worden geplaatst, bij de kassa, in de directe omgeving van de klant en waarop kleinere producten worden geplaatst, met de bedoeling de klant te verleiden tot een impulsaankoop. Toonbankdisplays zijn uitgevoerd in karton, kunststof, plaatmateriaal of een combinatie daarvan.
Total Design
Amsterdams multidisciplinaire designbureau, opgericht in 1963 als TD associatie voor Total Design te Amsterdam door de gebroeders Paul en Dick Schwarz, Wim Crouwel, Benno Wissing en Friso Kramer. Vrijwel direct sloot Ben Bos - copywriter en ontwerper - zich aan. Total Design was het eerste grote, professionele ontwerpbureau van Nederland en kon vanuit de samenvoeging van meerdere disciplines omvangrijke en complexe opdrachten aannemen van grote ondernemingen en instellingen, zoals de overheid, de culturele sector, de industrie en handel. Sinds 2000 is de naam van het bureau Total Identity. In 2018 is Total Identity gefuseerd met het bureau KoeweidenPostma. De combinatie draagt de naam Total Design.
totaalcommunicatie
een vorm van communicatie waarbij alle uitingen, boodschappen, creaties, maar ook handelingen, verhalen, ervaringen en keuzes van een organisatie of merk vanuit een enkel concept worden geïnspireerd. Klanten, medewerkers, consumenten en bewoners ervaren deze vorm van communicatie als één logisch samenhangend geheel en niet als een losse verzameling toevallige gebeurtenissen en uitingen. Het concept is geen tijdelijke en geen van buitenaf aangedragen creatieve vondst, maar is gebaseerd op wat de onderneming werkelijk is. Het is de enige manier waarop communicatie echt werkt en de meest sterke en overtuigende vorm van communicatie; geloofwaardig, authentiek en relevant. Klanten, prospects en bewoners ervaren deze vorm van communicatie - ieder op zijn eigen manier - als één geheel, als één beeld: het imago. Want ondanks alle dynamiek en veranderingen van deze tijd; wat belangrijk blijft voor goede communicatie is een relevant verhaal. Dat is waar het uiteindelijk in communicatie om draait: niet alleen gezien en gevonden worden, maar geloofd en vertrouwd worden. Zodat klanten, prospects en bewoners in beweging komen.
traditionele classificatie
de indeling van letter op basis van vormkenmerken, volgens Maximiliaan Vox, 1954: Humanen, Garalden, Realen, Didonen, Mechanen, Linearen, Incisen, Scripten en Manuaren. De grafische industrie en creatieve wereld kennen inmiddels talloze drukletters en de indeling van Vox helpt deze op een logische manier in te delen.
traffic manager
medewerker op een reclamebureau. De traffic manager regelt en organiseert, coördineert de planning en voortgang van de productie, controleert en overlegt met creatieven, specialisten en leveranciers, bewaakt uren en budget. Het is een centraal figuur in het bureau, aanspreekpunt, steun en toeverlaat, en piespaal.
transferdruk
een druktechniek die bij uitstek geschikt is voor het drukken van logo’s en teksten op stoffen, zoals sportkleding en werkkleding. Transferdruk is een druktechniek speciaal geschikt voor flexibel materiaal zoals petjes, paraplu’s, tassen en voor het drukken van decoratieve elementen in de mode. Met transferinkt worden in zeefdruk spiegelbeeldige, zeer gedetailleerde afbeeldingen aangebracht op een dragervel. Voor elke kleur wordt een aparte transferlaag gezeefdrukt. Dat vel wordt op de te bedrukken stof gelegd, door hitte (220 graden) komt de transferafbeelding los van de drager en wordt met hoge druk overgebracht op de stof. Dit procedé geeft een afbeelding met een duurzaam resultaat en met een sterke hechting die ook na meerdere malen wassen niet aan kleurkracht verliest. Het is een techniek voor hogere aantallen en lagere kosten. Naast de zeefdruktransfer kennen we ook de digitale transfer. Digitransfer - een dragervel kan op eenvoudige consumentenprinters worden gefabriceerd - geeft een snel, eenvoudig, goedkoop, maar ook minder duurzaam resultaat. De full colour transferafbeelding wordt via een kleurenprinter in één keer - dus niet elke kleur apart - aangebracht op een transferpapier. Deze aanpak is geschikt voor kleine aantallen, of enkele stuks. Keramische transfer is een transfertechniek die wordt toegepast om duurzame, vaatwasbestendige logo’s en decoraties op porselein, aardewerk en glaswerk te maken. Transfervellen worden bedrukt met keramische inkt en vervolgens in de oven ingebrand bij een temperatuur tussen de 500 tot 1300 graden.
transferletters
van Letraset of Mecanorma, ook wel afwrijfletters of wrijfletters, plakletters, zelfklevende letters in drukwerkkwaliteit, aangebracht op een dragervel en met een kleine spatel over te brengen op papier, voor het maken van werktekeningen voor de grafische industrie.
transparant papier
of calqueerpapier, kalk, kalkpapier, perkament of pergamijn, doorzichtig tekenpapier, wordt veel gebruikt door grafisch ontwerpers, werktekenaars en architecten. Transparant papier wordt doorschijnend gemaakt door de papiervezels zeer lang te malen waardoor de normale papiereigenschappen van het papier sterk afnemen; transparant papier breekt bijvoorbeeld zeer snel, is slecht bestand tegen vocht en warmte, is hard en matig beschrijfbaar. Een tekening op transparantpapier kan vermenigvuldigd worden door middel van lichtdruk, een blauwdrukkopie. Transparant papier wordt ook gebruikt als instructievel over een werktekening, waarop de ontwerper of werktekenaar aantekeningen maakt als technische instructie voor de lithograaf of drukker, zoals het paginanummer of volgnummer, een fotonummer, een vergrotingspercentage, een verkleiningspercentage, een PMS-nummer, een kleurpercentage, een opbouwkleur en de positie van een stans of rillijn.
transparant overlay
een transparant vel over een werktekening en vastgezet met een stukje tape, waarop de werktekenaar of ontwerper aantekeningen maakt voor de drukker of de lithograaf. Het zijn technische instructies die nodig zijn om kleurgescheiden films te maken, zoals de samenstelling van FC-kleuren, kleurpercentage, posities van een stans of een rillijn en nummers die verwijzen naar foto’s of dia’s. De los bijgeleverde foto’s en dia’s worden eveneens voorzien van een transparant overlay met een nummer dat overeenkomt met het nummer van de werktekening en waarop het vergrotingspercentage of het verkleiningspercentage staat vermeld, de uitsnede, eventueel uit te voeren correcties in het beeld, het eventuele pad waarlangs de afbeelding vrijstaand moet worden gemaakt en de nodige kleurinstructies, als bijvoorbeeld de foto als ondergrondbeeld wordt gebruikt.
trapvouw
een vorm van afwerking van drukwerk die in de binderij wordt uitgevoerd, een parallelle zigzagvouw voor folders, waarbij het papier in tegenovergestelde richting wordt gevouwen en de pagina’s aflopend van grootte zijn, zodat een trap ontstaat, links of rechts. Een trap aan weerszijden heet piramidevouw.
trema
jeres of deelteken, twee stippen naast elkaar boven een klinker (zoals in het woord coördinatie, knieën), geeft aan dat het teken als losse letter wordt uitgesproken. Umlaut is hetzelfde teken, maar geeft aan dat de letter anders moet worden uitgesproken (Ireen Wüst, München, knäckebröd).
tussensnede
een smalle witruimte tussen enkele separate drukwerken op een drukvel. Om de drukwerken te scheiden moet een tussensnede worden gemaakt; de extra witruimte wordt met twee snijbewegingen verwijderd.
tv-commercial
een vorm van reclame, het tegen een tarief aanprijzen van diensten, goederen, standpunten en ervaringen in de vorm van een korte voorstelling in beeld en geluid - de tv-commercial. Commercials worden uitgezonden door een tv-kanaal - een uitgever, in een zogenaamd blok, een reclameblok, een aaneengesloten set van commercials van meerdere aanbieders. Commercials kunnen ook online worden vertoond in elk denkbare webomgeving, waarop uitgevers en eigenaren van het kanaal tegen betaling tijd en ruimte bieden. De commercial kan dan getoond worden binnen een banner, of de banner verwijst naar bijvoorbeeld een kanaal, of naar de website van de aanbieder waarop de commercial wordt vertoond.
twee-componentenlak
in de nabewerkingsfase aangebrachte laklaag met zeer sterke mechanische eigenschappen, evenals een zekere hitte- en chemische bestendigheid.
tweezijdig
een drukvel dat aan twee zijden bedrukt is, tweezijdig bedrukt. Drukwerk wordt doorgaans uitgevoerd door meerdere exemplaren van het te drukken object of meerdere pagina's van het te drukken tijdschrift of het boek - een veelvoud van vier pagina's - op één drukvel te combineren. De bedrukking van drukvellen wordt aangegeven door een getal dat bestaat uit twee cijfers: het eerste cijfer geeft het aantal drukgangen weer een ene zijde, het tweede getal geeft het aantal drukgangen aan de andere zijde. Bijvoorbeeld 1/1 (aan weerszijden bedrukt met één drukgang). Of 2/0 (een één zijde bedrukt met twee drukgangen, twee kleuren). Of 4/4 (aan weerszijden 4 kleuren, 4 drukgangen).
typefout
een fout van degene die de kopij heeft vervaardigd door middel van typewerk, door een onjuiste aanslag op het toetsenbord. Maar een typefout kan ook ontstaan door een onjuiste conversie van kopij naar zetwerk vanwege de verschillende bestandsformaten. De juiste conversies tussen verschillende bestandsformaten wordt doorgaans probleemloos geregeld met eventueel op maat geschreven conversiescripts die diverse talen en opmaakregels meenemen in de instructie van geautomatiseerde opmaakapparatuur.
typograaf
een grafisch letterspecialist die zich bezighoudt met het typografisch vormgeven van communicatiemiddelen en huisstijlen, zoals logo’s, boektypografie, boekomslagen, affiches, formulieren, bewegwijzering, gevelbeletteringen, beeldschermvormgeving. De typograaf houdt rekening met communicatie en doel, medium en verspreiding, techniek en leesomstandigheden, functie en esthetiek.
typografie
het kiezen, ordenen en vormgeven van typografische middelen, zoals letters, lijnen, vlakken, symbolen, zowel functioneel als esthetisch, zodat een goed ontwerp ontstaat waarmee de inhoud optimaal overkomt. Rekening wordt gehouden met tekstblokken en tekstkolommen, bladspiegel, zetspiegel en marges, lettertypen in alle varianten, witruimte en vlakverdeling. Typografie wordt toegepast in tekstintensieve communicatiemiddelen, huisstijlen, tijdschriften en boeken, formulieren en webpagina’s, interactieve cd-roms, reclame-uitingen en bewegwijzering. Typografie of typografisch ontwerpen wordt beoefend door een typograaf.
typografische middelen
letters, cijfers, leestekens, ligaturen, symbolen, lijnen, vlakken en kleuren waarmee drukwerk wordt vorm gegeven.
typografisch vormgeven
de kunst van het vormgeven, het vormgeven van drukwerk en communicatiemiddelen - ook digitaal - met uitsluitend typografische middelen. Door de beperking van het slechts vormgeven met typografie ontstaat al op voorhand een bijzonder resultaat omdat uit beperkte beschikbare middelen het maximale gehaald wordt in plaats van uit veel middelen het minimale.
typogram
een begrip uit het een verzameling typografische specificaties die betrekking hebben op een tekst en met een druk op de knop aan een alinea of tekstkolom kan worden toegekend.
typometer
kunststof liniaal van Faber-Castell waarmee de lettergrootte en het regeltransport gemeten kan worden van letters. Op de liniaal staan centimeters, augustijnen (cicero’s) en inches. Wordt ook Faber-Castell typometer of cicerolatje genoemd.