start a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z
HSTotaal woordenlijst:
van jaarboek tot JPEG.
Verklaringen van communicatiebegrippen, design dialect, reclametaal, ontwerpwoorden, vormgeversjargon, typografische vaktaal, dtp-kreten, grafische uitdrukkingen, drukkerslatijn, papiertermen en van enige creatieve wartaal.
j
jaarboek
een gedrukte uitgave van een organisatie of instelling, die één maal per jaar verschijnt en doorgaans een overzicht geeft van de gebeurtenissen die hebben plaatsgevonden en resultaten die in dat jaar zijn bereikt. Niet te verwarren met een jaarrekening of jaarverslag.
jaarverslag
een tweedelig ondernemingsdocument dat bestaat uit een jaarverslag en een jaarrekening. Met financiële informatie - de jaarrekening - over de resultaten van een bepaald boekjaar - balans, winst- en verliesrekening, toelichtingen. En met een beschrijving van de gang van zaken - plannen, resultaten, doelen, ambities - gedurende het boekjaar van de onderneming - het jaarverslag. Het document is primair bedoeld als financiële verantwoording voor stakeholders - alle belanghebbenden van een onderneming, zoals klanten, beleggers, leveranciers, zakenpartners, afnemers, zelfs sollicitanten - en in dat geval een zekere promotionele functie. Het jaarverslag kent vele verschijningsvormen, van eenvoudig zwartwit geprint document - bij wijze van spreken de output van het boekhoudprogramma - tot een boekwerk met ambitie, als een statement; het visitekaartje van de onderneming. Een dergelijke verschijning is doorgaans een teken van succes; het gaat goed met de onderneming en de ondernemer wil dat ook laten weten. In jaren dat het succes niet de moeite van het communiceren waard is wordt eerder gekozen voor een sobere uitvoering. Jaarverslagen in succesvolle jaren zijn niet zelden uitbundig vormgegeven en geproduceerd; prijswinners - er zijn meerdere prijzen voor Het Beste Jaarverslag - en kan het verslag zelfs de vorm aannemen van een meerdelige uitgave, maar ook van een krant, een magazine - glossy - met interviews en fotoreportages, aangevuld met infographics, grafieken en illustraties.
java
een systeemonafhankelijke, veilige programmeertaal waarmee teksten, animaties en dialoogvensters worden opgeroepen.. Met Java kunnen applets gelezen worden; kleine, kant-en-klare programma’s, om bijvoorbeeld een knop te laten knipperen. Java is ontwikkeld door Sun en Netscape.
Japanse bindwijze
traditionele Japanse techniek om volgens een bepaald patroon, zonder lijm en met vier gaten (of meer) en een decoratieve steek losse bladen of een boekblok, aan een voorplat en achterplat te binden. Bij deze bindwijze wordt het papier aan één zijde bedrukt en gevouwen, waarbij de open zijde wordt gebonden in de rug en de vouw aan de buitenkant blijft.
jeres
ander woord voor trema, leesteken, deelteken, twee stippen naast elkaar boven een klinker (coördinatie, knieën), geeft aan dat de letter als losse klank wordt uitgesproken. Umlout is hetzelfde teken, maar geeft aan dat de letter anders moet worden uitgesproken (Ireen Wüst, München, knäckebröd).
Johan Enschedé
Grafische Inrichting Johan Enschedé & Zonen te Haarlem, Koninklijke Joh. Enschedé, Royal Joh. Enschedé, Haarlemse lettergieterij en drukkerij, wat begon in 1703 als een kleine boekdrukkerij, ontwikkelde zich tot een omvangrijke grafisch bedrijf, inmiddels een van de oudste bedrijven in Nederland met een wereldwijde reputatie op het gebied van het drukken van waardepapieren, postzegels en bankbiljetten. In 1703 levert Izäak Enscheda - die zich later Enschedé noemt - zijn meesterproef, wordt hij ingeschreven in het Gilde van St. Lucas als boekdrukker en start hij een kleine, eenvoudige drukkerij aan de Frankestraat in Haarlem, die later, nadat zijn zoon Johannes deelgenoot is geworden, Izaak & Johannes Enschedé zal heten. Samen met zijn zoon legt Izaak de basis voor het familiebedrijf waaraan vijf generaties Enschedé leiding zullen geven. In 1761 brengt Johannes Enschedé zijn drukkerij over van panden rond de Grote Houtstraat naar de Coolmarkt, het latere Klokhuisplein. Hij koopt ook een woonhuis aan de Damstraat en als de familie in 1906 verhuist naar Heemstede wordt het woonhuis bij het bedrijf getrokken. Werken er in 1761 nog zo’n 25 mensen bij het bedrijf, in 1843 zijn het er 100 en loopt het aantal op tot 280 in 1899 en ruim 800 in 1921. Na WOII werken er meer dan 1100 mensen bij Enschedé. Achter het Klokhuisplein ontstaat tussen 1850 en 1925 een gebouwencomplex dat wordt begrensd door het Klokhuisplein, de Damstraat, de Nauwe Appelaarsteeg en de Wijde Appelaarsteeg. Ook ten noorden van de Wijde Appelaarsteeg worden bedrijfsonderdelen gevestigd, waaronder in 1938 Chemigrafie Enschedé & Zonen, de clichéfabriek Chemez, waar langs fotochemische weg drukvormen worden gemaakt, clichés en galvano’s. De drukkerij specialiseert zich de eerste 100 jaar in het drukken van brailleboeken, muziekboeken, Hebreeuws en wetenschappelijke werken. In 1737 verwerft Enschedé van de familie Casteleyn het recht om de Oprechte Haarlemse Courant - de oudste krant van Nederland die sinds januari 1656 verschijnt - uit te geven en te drukken en wordt daarmee in feite stadsdrukker. In 1942 moet de uitgave van de Oprechte Haarlemse Courant op last van de Duitse bezetter worden gestaakt. In 1743 wordt de Amsterdamse lettergieterij Wetstein overgenomen waarmee de in die tijd beroemde letterontwerper, lettersnijder en lettergieter Johann Michael Fleischmann in dienst trad waarmee de lettergieterij in korte tijd grote roem wist te verwerven, met als hoogtepunt de door Johannes Enschedé in 1768 uitgebrachte Proef van Letteren met lettertypen die gegoten worden in de nieuwe lettergieterij. Fleischmann produceert een groot aantal stempels van grote schoonheid: vele romein- en cursiefletters, Griekse, Arabische en Maleise alfabetten en honderden stempels en matrijzen voor muziekschrift. Van Fleischmann zegt Joh. Enschedé in Proef van Letteren: "Fleischman is den grootsten en kunstigsten Letter-Stempelsnijder die er ooit in de Waereld geweest is, en mogelyk komen zal". Veel later, in 1925 trekt Joh. Enschedé letterontwerper, typograaf en grafisch ontwerper Jan van Krimpen aan die betrokken was bij veel postzegelontwerpen en ontwerpen maakt voor veel belangrijke lettertypen, zoals de Lutetia, de Romulus, de Romanée, de Cancelleresca Bastarda, de Haarlemmer en de Antigone. Vanaf 1936 werkt graficus en grafisch ontwerper Sem Hartz lange tijd bij Joh. Enschedé en ontwerpt en graveert postzegels, bankbiljetten en lettertypen, zoals de Juliana. In 1958 treedt typograaf en grafisch ontwerper Bram de Does in dienst. Hij geeft vorm aan gedenkboeken, jaarverslagen en kunstboeken en ontwerpt twee belangrijke, prijswinnende lettertypen, de Trinité en de Lexicon. Met de komst van het fotografisch zetten wordt het lood verdrongen door het licht en verdwijnt ook de vraag naar loodzetsel. De lettergieterij wordt in 1991 opgeheven. De drukkerij wordt al in 1795 door Joh. Enschedé en Zonen opgesplitst in een gewone drukkerij en een geheimdrukkerij. De gewone drukkerij drukt boeken en handelsdrukwerk, theateraffiches, affiches voor de Holland-Amerika Lijn, reclamebrochures, sigarendoosetiketten, ex librissen, briefpapieren, menu’s en toegangskaartjes voor toneelvoorstellingen. De geheimdrukkerij richt zich op het drukken van waardepapieren en verwerft vanwege dat specialisme de opdracht voor het drukken van Nederlandse bankbiljetten en postzegels. Vanaf 1810 worden bankbiljetten in het boekdrukprocedé gedrukt, de eerste oplagen gaan naar Nederlands Indië en vanaf 1814 worden ook bankbiljetten gedrukt voor Nederland: het Roodborstje, verzamelnaam voor de rood-bruine biljetten van de Nederlandse Bank die slechts werden gebruikt voor het geldverkeer door de banken onderling. In 1866 worden de eerste postzegels van Koning Willem III gedrukt. In de daaropvolgende tientallen jaren worden postzegels gedrukt voor vrijwel alle landen in de wereld en is het bedrijf op dit gebied een wereldspeler. In 1913 wordt door Joh. Enschedé de eerste offsetdrukkerij van Nederland ingericht. In 1965 werd besloten om de activiteiten geleidelijk te verplaatsen van de historische binnenstad van Haarlem naar een nieuw te bouwen fabriek in de Waarderpolder, een industrieterrein aan de noordoostkant van de stad. Daar komt tussen 1965 en 1990 onder leiding van Dirk Jan Enschedé het nieuwe Enschedé-complex tot stand. In 1987 koopt de gemeente Haarlem het complex van Enschedé en verkoopt de monumentale bebouwing in 2005 aan twee Haarlemse horecaondernemers die het verbouwen tot een hotel en restaurant. In 2000 wordt Joh. Enschedé een van de eerste drukkers van Europese bankbiljetten - eurobiljetten - door te voldoen aan de hoge kwaliteits- en veiligheidseisen. Tot 2017, dan stoppen na ruim twee eeuwen de bankbiljetpersen vanwege de te grote - vaak oneerlijke - concurrentie en legt het bedrijf zich toe op veiligheidsdrukwerk, zoals postzegels, belastingzegels, visumstickers, vergunningen en diploma’s.
Johannisberger
ontwikkelaar en bouwer van drukpersen, in 1846 opgericht Johann Klein van Johannisberg, Johann Forst en Johann Bohn uit Kölbingen. In 1847 wordt de eerste cilinderpers geleverd en in 1875 duizendste. In 1911 wordt een prototype van een diepdrukpers getest. Tijdens de Tweede Wereldoorlog is het bouwen van drukpersen verboden en wordt door krijgsgevangenen en kampgevangenen gewerkt aan tractoronderdelen, vliegtuigonderdelen en granaten. In 1954 vindt een fusie plaats met de Amerikaanse drukpersenfabrikant Miller Printing uit Pittsburgh. Op de DRUPA van 1962 wordt de succesvolle cilinderpers Johannisberg 104 gepresenteerd die 19 jaar lang gebouwd en geleverd zal worden. In 1989 wordt Miller Johannisberg overgenomen door MAN AG dat ook eigenaar is van MAN Roland Druckmaschinen. Het nieuwe bedrijf krijgt de naam MAN Miller Druckmaschinen. Vanaf dat moment verdwijnt de naam Johannisberg.
journalist
iemand die het nieuws vergaart en kolommen vult; een schrijver. In tegenstelling tot een copywriter, iemand die kolommen leeghaalt; een ideeënmaker.
JPEG
Joint Photographic Experts Group, standaard compressie en codering op basis van duizenden kleuren, voor het opslaan van rasterafbeeldingen in digitale vorm.